Palenie tytoniu a nowotwory tytoniozależne

Palenie tytoniu zostało uznane przez WHO za uzależnienie, ze względu na podstawowe cechy uzależnień: zespół abstynencji, objawy tolerancji, charakteropatie.

Oprócz uzależnienia psychicznego u ok. 30% palaczy występują objawy uzależnienia fizycznego. Palenie jest przyczyną ponad 100 000 zgonów rocznie w Polsce.

Skład dymu tytoniowego

• Substancje drażniące – odpowiedzialne za kaszel, wydzielanie śluzu, zwężenie oskrzeli, upośledzenie ruchu rzęsek.
• Tlenek węgla – wypiera tlen z połączeń z hemoglobiną.
• Nikotyna – jest to silna trucizna, bardzo szybko przedostająca się do mózgu.
• Karcynogeny, czyli czynniki odpowiedzialne za rozwój nowotworu.

Łącznie w dymie tytoniowym jest około 300 związków chemicznych. Uwalniają się one w procesie spalania  papierosów strumieniem głównym, który przechodzi przez filtr i strumieniem bocznym, który ulatnia się przez cały czas między zaciągnięciami.

Dużo groźniejszy dla zdrowia jest strumień boczny, ponieważ zawiera 46 razy więcej amoniaku, 5 razy więcej tlenku węgla i 3 razy więcej nikotyny. Zatem palenie bardziej szkodzi osobom niepalącym, które przebywają w jednym pomieszczeniu.

Do nowotworów tytoniuozależnych zalicza się raka płuc, krtani, jamy ustnej, gardła, trzustki, pęcherza moczowego, nerki.

Rak płuc

W ostatnim czasie obserwuje się w Polsce zwiększoną zachorowalność kobiet na tego typu nowotwór. Jest to wynik nałogu palenie z lat 70-tych i 80-tych ubiegłego wieku. Im młodszy wiek rozpoczęcia palenia, tym większe ryzyko zachorowania.

Jeśli palenie rozpoczęto przed 19 rokiem życia ryzyko może być nawet ponad 5 krotnie większe niż u osoby po 35 roku życia.

Ze względu na palenie bierne rak płuc może wystąpić także u osoby niepalącej, przebywającej w zadymionym pomieszczeniu.

Podejrzenie raka płuc mogą nasuwać następujące objawy: kaszel lub zmiana jego charakteru, osłabienie, zmęczenie, chudnięcie, stany podgorączkowe, nawracające zapalenia oskrzeli czy płuc, wysięk w opłucnej.

Rak krtani

Ryzyko zachorowania rośnie wraz z ilością wypalanych papierosów. Czynnikiem sprzyjającym jest budowa krtani pełna zachyłków i kieszonek rozmieszczonych na niewielkiej przestrzeni, która sprawia, że dym tytoniowy zatrzymuje się dłużej niż gdzie indziej.

Pierwsze objawy to duszność, uczucie ciała obcego, utrudnione połykanie, chrypka.

Rak jamy ustnej

Może dotyczyć języka, błon śluzowych i dziąseł, jamy ustnej, podniebienia i gardła.

Pierwszymi objawami są zniekształcenie i powiększenie języka, ból, utrudnione połykanie, cuchnięcie z ust, niegojąca się rana wargi.

Rak pęcherza moczowego

Jest spowodowany wydalaniem metabolitów substancji dymu tytoniowego z moczem.

Pierwszymi objawami są: krwiomocz, krwinkomocz, bóle podbrzusza, częstomocz.

Rak trzustki i nerki

Są uznawane za nowotwory tytoniozależne, chociaż nie wiadomo jaka jest przyczyna tego powiązania.

Rak szyjki macicy

Również jest częściej obserwowany u osób palących, prawdopodobnie jest związany z uszkodzeniem systemu odpornościowego w obrębie szyjki, co umożliwia łatwiejszy dostęp wirusa HPV, znanego karcynogenu.

Dlatego warto podejmować próby rzucenia palenia. W razie braku niepowodzeń można skorzystać z farmaceutyków, które zwiększają skuteczność takich prób.

Redakcja merytoryczna artykułu: lek. med. Urszula Marciniak